LTS Bức thư này đã được tác giả Nguyễn Văn Thảo gửi trực tiếp cho Ban Biên tập Phụ san Thơ – báo Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt Nam, đồng thời cũng gửi cho chúng tôi. Xét thấy đây là một vấn đề đáng được quan tâm trong khuôn khổ chuyên đề “Dịch thuật thuật Việt Nam thời @”, và được sự đồng ý của tác giả, chúng tôi đăng lại toàn văn bức thư.
Kính gửi Ban Biên tập Phụ san Thơ – báo Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt Nam.
Tình cờ tôi đọc bản dịch thuật bài thơ X. Exenin “Gửi con chó của Katsalôv” của Đoàn Tuấn đăng trên quý báo. Và tôi thực thất vọng.
Đó vốn là một bài thơ trữ tình rất Exenin, đậm phong cách Nga. Tôi vốn rất thích cái tâm trạng buồn buồn, man mác, cái cao thượng của tâm hồn thi sĩ vọng lên từ từng con chữ, cái tự ti tuyệt vời của tấm lòng yêu (hoặc tình thương), sự thổ lộ tâm can kín đáo, mà kẻ được nhà thơ tin cậy là chú chó Djim (mà rõ ràng chú cẩu sẽ không đi mách lẻo với kẻ khác bao giờ!).
“Nàng” của Exenin không xuất hiện, song ta hình dung ra một “kiều nữ” cao sang trong giới thượng lưu, thường xuất hiện tại các salông quyền quý và đang mang một mối sầu; nàng đã làm thi nhân hoặc thầm yêu, hoặc gieo vào lòng thi nhân một nỗi cảm thông sâu sắc, nhưng bản chất thi nhân vốn rụt rè, không dám thổ lộ tình cảm đó với nàng và chỉ còn cách tâm sự với… chó. Chỉ thế thôi đã là quá đủ, tôi không đi sâu làm gì, vì những người biết tiếng Nga đều cảm thụ được hồn thơ của tác giả.
Tôi chưa được hân hạnh quen biết ông Đoàn Tuấn nên có thể đánh giá một cách khách quan rằng ông ấy không hiểu gì sất! Tiếng Nga chưa sõi và, do đó, không thể hiểu được tâm hồn Nga, rất Nga của nhà thơ trữ tình hàng đầu này, mà lại dám đi dịch thuật thơ!
Ông Tuấn đã biến một bài thơ cao nhã thành một nồi cháo hổ lốn, phá đi hoàn toàn tứ thơ rất chặt của Exenin. Chỉ ngay tiêu đềGửi con chó… đã thô thiển quá rồi, lại thêm, mình muốn cậy nhờ người ta mà cứ mày tao như ông Tuấn xưng hô với chú cún thì hẳn Djim cũng khó có cảm tình với ông… Điều buồn cười đến không thể hiểu, là làm sao một người biết dù một chút tiếng Nga lại có thể dịch thuật хоть самое простое (ít ra là điều đơn giản nhất) thành “đi săn… vui vẻ” được? (Có thể ông Tuấn tưởng хоть (ít ra là) thành охота (cuộc đi săn), nhưng cấu trúc ngữ pháp, ngữ nghĩa, ngữ cảnh của chỉ riêng câu đó thôi cũng không cho phép ai nhầm lẫn như vậy được!).
Hay đoạn trạng động từ quá khứ никого ни капли не спросив (nghĩa là (mày) chẳng hỏi ai lấy một tẹo nào; nguyên văn: một giọt nào) lại dịch thuật thành “chẳng ai hỏi mày câu nào”… Và cực ngô nghê là khi ông Tuấn dịch thuật Ты по-собачьи дьявольски красив là “Theo kiểu chó mày đẹp như ác quỷ”!!! vân vân và vân vân… Chẳng cần dài dòng, tôi chỉ xin cung cấp tại đây nguyên bản bài thơ bằng tiếng Nga của X. Exenin, bản “dịch thuật thơ” của ông Tuấn và bản dịch thuật nghĩa của tôi để quí vị đối chiếu là đủ.
Theo tôi, ông Tuấn đã xúc phạm đến tất cả độc giả, xem như không ai biết tiếng Nga cả, chỉ một mình ông “tìm ra châu Mỹ” nên buộc lòng phải dịch thuật thơ tiếng Nga để được cấp bản quyền “nhà khai sáng”.
Đã hơn 30 năm nay tôi biết bài thơ này, nhưng chỉ dám thích mà chưa bao giờ dám nghĩ đến việc dịch thuật ra tiếng Việt, vì tôi biết tôi không là nhà thơ, tôi biết tôi dịch thuật sẽ xúc phạm ngay chàng thi sĩ đa tình Exenin vì sẽ làm thô tục hoá tình cảm của thi nhân. Nhưng cực chẳng đã, đành “văn xuôi hoá” bài Gửi chú cún nhà Katralov để Ban Biên tập thấy sự ngây ngô của ông Đoàn Tuấn đến cỡ nào, và cần có sự “làm việc” với biên tập viên bản báo trong việc biên tập, cho đăng một bản dịch thuật “xuất sắc” nhường ấy.
Rất mong Ban Biên tập đừng coi tôi là kẻ lắm lời, mà tôi thật tình mong làm sao trên quý báo đừng có những “tối tác” rất không văn nghệ như vậy.
Hà Nội ngày 05/01/2006
Nguyễn Văn Thảo (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội)
Gửi con chó của Katsalôv Đoàn Tuấndịch thuật Dim ơi, ai đưa cho tao hạnh phúc ở chân mày Bồ câu nhỏ, Dim ơi, đừng liếm nữa Ông chủ mày hiền lành và danh tiếng Theo kiểu chó mày đẹp như ác quỷ Dim thân yêu giữa những khách của mày Người ấy đưa đến tao cho mày bắt | Собаке Качалова (Есенин) Дай, Джим, на счастье лапу мне, Пожалуйста, голубчик, не лижись. Хозяин твой и мил и знаменит, Ты по-собачьи дьявольски красив, Мой милый Джим, среди твоих гостей Она придет, даю тебе поруку. | Dịch thuật nghĩa Gửi chú cún nhà Katralov Nào Djim, hãy đưa chân cho ta cầu may, Nào, anh bạn nhỏ, đừng liếm. Ông chủ của bạn vừa dễ mến vừa nổi danh, Bạn đẹp kinh khủng theo kiểu của loài chó, Djim mến thương ơi, trong số khách của bạn, Nàng sẽ đến, ta đánh cuộc với bạn |
